چگونه والدین از چشم‌وهم‌چشمی و مصرف‌گرایی کودکان ۴ تا ۱۱ ساله پیشگیری کنند؟
مقدمه
این روزها در هر جمع کودکانه‌ای صحبت از ترندهای جدید مثل عروسک لبوبو یا شخصیت کارتونی کورومی شنیده می‌شود. بچه‌ها در مهدکودک و مدرسه با شوق از داشتن این وسایل حرف می‌زنند و طبیعی است که فرزند شما هم احساس کند «اگر نداشته باشد، از جمع عقب می‌ماند». اما این جریان به ظاهر ساده، اگر مدیریت نشود، می‌تواند به مصرف‌گرایی، چشم‌وهم‌چشمی و فشار مالی بر خانواده‌ها منجر شود.
والدین می‌توانند از همین فرصت به عنوان یک موقعیت تربیتی ارزشمند استفاده کنند؛ فرصتی برای آموزش مهارت‌های زندگی مثل تفکیک نیاز از خواسته، درک ارزش واقعی اشیا و مقاومت در برابر فشار اجتماعی.
---
بخش اول: روانشناسی تمایل کودک به ترندها
کودکان ۴ تا ۱۱ ساله در مرحله‌ای هستند که به شدت به تعلق به گروه همسالان نیاز دارند. داشتن چیزی مشابه دوستان، برایشان به معنی پذیرفته شدن است.
تبلیغات تلویزیونی، شبکه‌های اجتماعی و حتی صحبت‌های دوستان، میل به داشتن «آنچه مد شده» را چند برابر می‌کند.
طبق نظریه یادگیری اجتماعی بندورا، کودکان رفتارها و انتخاب‌های اطرافیان را تقلید می‌کنند. وقتی می‌بینند دیگران یک وسیله مثل عروسک لبوبو یا کیف کورومی دارند، ناخودآگاه آن را می‌خواهند.
بخش دوم: نقش والدین در مدیریت خواسته‌ها
گفت‌وگو به جای رد کردن: گفتن ساده‌ی «نه» باعث لجاجت بیشتر کودک می‌شود. بهتر است با زبان ساده توضیح دهید چرا همه‌ی خواسته‌ها قابل برآورده شدن نیستند.
آموزش تفاوت نیاز و خواسته: کودک باید بیاموزد داشتن یک وسیله لزوماً نیاز حیاتی نیست.
الگوسازی توسط والدین: اگر والدین خودشان مدام خریدهای نمایشی و غیرضروری انجام دهند، انتظار نداشته باشید کودکشان مصرف‌گرا نشود.
بخش سوم: راهکارهای عملی برای والدین
1. بودجه مشخص کنید. به کودک بیاموزید که مقدار مشخصی پول برای خرید وسایل در نظر گرفته می‌شود، نه هر چیزی که دلش خواست.
2. شرط نگهداری: قبل از خرید وسیله جدید، از کودک بخواهید وسایل قبلی خود را به خوبی نگهداری کند.
3. فعالیت جایگزین ارائه دهید. به جای خرید بی‌حد، او را در کلاس‌های خلاقیت، ورزش یا بازی‌های گروهی ثبت‌نام کنید.
4. انتخاب خریدهای ارزشمند: به جای خرید ترندهای زودگذر، می‌توانید محصولاتی تهیه کنید که برای امنیت و آرامش او مفید هستند؛ مثل قفل کشو، محافظ پریز و محافظ گوشه تیز از برند ایمنی‌نی. این خریدها علاوه بر رفع نیاز واقعی، به کودک نشان می‌دهد خانواده به سلامتی و ایمنی او بیشتر از مد روز اهمیت می‌دهند.
بخش چهارم: چشم‌وهم‌چشمی‌های کودکانه
احساس کودک را بپذیرید. اگر او ناراحت است که عروسک لبوبو ندارد، احساسش را جدی بگیرید، اما راه‌حل را صرفاً خرید ندانید.
آموزش نه شنیدن: یاد بدهید که نداشتن یک وسیله به معنی بی‌ارزش بودن نیست.
تقویت اعتمادبه‌نفس: به توانایی‌ها و خلاقیت‌های او بیشتر توجه کنید تا به داشته‌های مادی.
مطالعه موردی: عروسک لبوبو و کورومی
در یک مدرسه ابتدایی در تهران، بیشتر کودکان به داشتن عروسک لبوبو علاقه‌مند شدند. برخی والدین با نگرانی برای اینکه فرزندشان «کم نیاورد» حتی هزینه‌های ضروری خانه را کنار گذاشتند تا این عروسک را تهیه کنند.
اما گروهی دیگر از والدین، با فرزندشان گفت‌وگو کردند. آن‌ها توضیح دادند که داشتن لبوبو یا کورومی موقتی است و ارزش اصلی کودک به شخصیت و مهارت‌های اوست، نه وسایلش. سپس تصمیم گرفتند بودجه‌ی کوچکی برای خرید یک وسیله‌ی ایمن (مثل محافظ لبه‌های تیز اتاق کودک از ایمنی‌نی) بگذارند و در عوض، باقی هزینه را صرف یک تجربه مشترک مثل کلاس شنا کنند.
نتیجه این بود که کودک یاد گرفت «داشتن یا نداشتن یک ترند» ارزش او را تعیین نمی‌کند. در عوض، از توجه والدین و تجربه‌های مشترک احساس رضایت بیشتری داشت.
نتیجه‌گیری
ترندها و مدهای کودکانه مثل عروسک لبوبو و کورومی هر روز تغییر می‌کنند، اما آنچه پایدار می‌ماند، مهارت‌هایی است که کودک در این مسیر یاد می‌گیرد: مقاومت در برابر فشار اجتماعی، مدیریت خواسته‌ها و ارزش‌گذاری بر نیازهای واقعی.
والدین می‌توانند با انتخاب خریدهای هوشمندانه و ایمن (مثل محصولات ایمنی‌نی) به فرزند خود بیاموزند که خرید تنها برای شادی لحظه‌ای نیست، بلکه می‌تواند امنیت و آرامش بلندمدت برای او به همراه داشته باشد.
منابع
1. Bandura, A. (1977). Social Learning Theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
2. Erikson, E. H. (1963). Childhood and Society. New York: Norton.
3. Johnstone, L. & Boyle, M. (2018). Understanding children’s needs in the context of consumer culture. Journal of Child Psychology.
4. UNICEF (2022). Childhood, Consumerism and Media Influence.
5. American Psychological Association (APA). Parenting tips on managing children's material desires.